Wystawa „Rękopiśmienne dziedzictwo kulturowe 1791–1918 w zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego” prezentuje 16 dokumentów rękopiśmiennych z lat 1791–1918, wybranych z kolekcji 96 dokumentów, stanowiących treść projektu o takiej samej nazwie, zrealizowanego w ramach programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w latach 2023–2025. Celem projektu było opracowanie, digitalizacja oraz udostępnienie kolekcji wytypowanej z zasobu Sekcji Rękopisów BUŁ. Blisko setka rękopisów powstawała w różnych środowiskach, w różnych okolicznościach i odnosi się do wielu aspektów życia w XIX wieku. W jej skład wchodzą dokumenty: państwowe, sądowe, wojskowe (w tym akta sądowe łodzian-powstańców); administracji miejskiej i kościelnej (Dokumenty Magistratu M. Łodzi), zgromadzeń i towarzystw (Kronika esperantystów Włodzimierza Pfeiffera); archiwa rodzinne (Eberhardów) i korespondencję (rodziny Rozwadowskich, Kazimierza Stockiego-Sosnowskiego); pamiętniki, sztambuchy, relacje osobiste (Wspomnienia z moich podróży W. Biehlera, Album rodziny Dłużewskich) etc. Zakres chronologiczny kolekcji wyznaczają daty 1791 (najstarszy dokumenty – Zaszyfrowany list wewnątrzsejmowy w sprawie posła Edmunda Burke) i 1918 (rok kończący wpisy w Kronice esperantystów). Rękopisy XIX-wieczne i z dekad granicznych utrwalają pamięć o wydarzeniach ważnych dla historii Polski (np. o demonstracjach w Warszawie w 1861 r. oraz powstaniu styczniowym), są świadectwem nastrojów patriotycznych, dokumentują również działania władz, urzędów i organizacji, a także losy Polaków na obczyźnie. Cenną dla badań naukowych grupę rękopisów–źródeł stanowią listy: od pojedynczych po zbiory korespondencji, m.in. emigracyjne (Turcja, Brazylia), a także tomy wspomnień (w tym – podróżnicze, ilustrowane przez autorów, zawierające poza opisami - rysunki, wycinki z gazet, pocztówki, bilety, karty wstępu) oraz tzw. silva rerum (np. Annotacyje własnoręczne Józefa Węgierskiego) etc. Celem wystawy jest pokazanie szerokiej perspektywy aktywności różnych instytucji, grup społecznych oraz jednostek w odniesieniu do wydarzeń o charakterze: lokalnym, ogólnokrajowym lub międzynarodowym.

Żywimy nadzieję, że zaprezentowana wystawa zainteresuje szerokie grono odbiorców, umożliwi wielopłaszczyznowe i różnorodne wykorzystanie zbiorów przez badaczy z dziedzin nauk humanistycznych oraz pasjonatów historii XIX wieku, a także przyczyni się do popularyzacji wiedzy historycznej oraz znaczenia i wagi polskiego rękopiśmiennego dziedzictwa kulturowego. Wystawa zawiera niewielki procent całej kolekcji – pełny zasób można znaleźć w Bibliotece Cyfrowej UŁ.