List z dnia 10 czerwca 1791 r. anonimowego autora do anonimowego adresata to ciekawy dokument z czasów Sejmu Wielkiego i okresu tuż po uchwaleniu Konstytucji 3 Maja 1791 roku. Spisany został jedną ręką na papierze czerpanym ze znakiem wodnym Zoonen.

Składa się z dwóch części: szyfrowanej i otwartej. W tej pierwszej pod wyrazami znajdują się kody cyfrowe. Znajduje się w niej informacja o tym, że Edmund Burke, poseł duński (w rzeczywistości brytyjski!), wcale nie proponował w imieniu Moskwy (Rosji) związku z Białą Rusią (wchodzącą wówczas w skład Rzeczpospolitej Obojga Narodów). Radzi również, żeby nie spieszyć się w sprawie wydania za mąż „Infantki”, czyli Marii Augusty Nepomuceny Wettin, córki następcy polskiego tronu Fryderyka Augusta I Wettina, księcia-elektora saskiego.

W części otwartej (niezaszyfrowanej) listu autor informuje adresata o wyrazach poparcia dla „Rewolucji”, czyli Konstytucji 3 Maja od wszystkich komisji cywilno-wojskowych oraz o ustawie o policji i ma nadzieję, że wkrótce będzie zarządzona przerwa w obradach sejmowych. Faktycznie ustawa o komisji policji przyjęta została przez Sejm w dniu 17 czerwca 1791, a 28 tegoż miesiąca ogłoszono przerwę wakacyjną w obradach aż do dnia 15 września 1791 r.

Korespondencję, tą najtajniejszą, szyfrowano już od starożytności. Szyfrów używali władcy, dyplomaci, kupcy. Król Stanisław August Poniatowski był gorącym zwolennikiem szyfrowanych listów i utajniania korespondencji państwowej, zwłaszcza, że miał nad sobą kuratelę urzędników obcego mocarstwa – Rosji, wówczas protektorki Rzeczpospolitej. Sprawy pisane w korespondencji zagranicznej i krajowej były niezwykle istotne dla państwa, czego przykładem jest choćby ten przedstawiany list: małżeństwo infantki, co równało się z wyborem nowego króla i nowej dynastii, stosunku obcych państw do rozbiorów i odbioru społecznego Konstytucji 3 Maja w kraju.

opracował Tomasz Stolarczyk

Bibliografia

• Hanczewski P., Edmund Burke – chwała i upadek Polski, https://wilanow-palac.pl/pasaz-wiedzy/edmund-burke-chwala-i-upadek-polski, 31.01.2025
• Leśnodorski B., Dzieło Sejmu Czteroletniego (1788-1792): studium historyczno-prawne, Wrocław 1951
• Łojek J., Wiek XVIII, cz. 1: Polityka zagraniczna Sejmu Wielkiego, Kraków 2019
• Smoleński W., Ostatni rok Sejmu Wielkiego, wyd. 2, Kraków 1897
• Szczygielski W., Łagodna rewolucja w Polsce u schyłku XVIII wieku: obrady Sejmu Wielkiego i Konstytucja 3 Maja (1788-1792), Łódź 2019
• Teler M., Infantka Maria Augusta Nepomucena Wettin. Kim była niedoszła królowa Polski?, https://www.national-geographic.pl/historia/maria-augusta-nepomucena/, 06.02.202